Từ những lời quảng cáo "tâm huyết" đến màn chối tội "thiếu kiến thức", vụ án đã lật tẩy chiêu trò "nông trại ảo" và sự vô trách nhiệm của người nổi tiếng.
Thoái thác trách nhiệm
Năm bị cáo bị đưa ra xét xử vì hành vi bán "kẹo" - một vụ án điển hình cho tình trạng người nổi tiếng quảng cáo thực phẩm chức năng sai sự thật. Dư luận vốn đã phẫn nộ với những chiêu trò "thổi phồng" công dụng, biến thực phẩm thành "thuốc tiên", nay lại càng ngỡ ngàng trước sự biến tướng tinh vi ẩn sau những viên kẹo ngọt ngào.
Dù được gọi là "kẹo" nhưng sản phẩm này lại được quảng cáo với công năng thần kỳ như "bổ sung chất xơ", "một viên bằng một ký rau", hay là "giải pháp thay thế rau củ cho người bận rộn". Những lời quảng cáo có cánh từ những gương mặt được công chúng tin yêu đã nhanh chóng thuyết phục hơn 56.000 khách hàng chỉ trong vài tháng. Chính danh xưng "kẹo" đã khiến người tiêu dùng mất cảnh giác về thành phần thực sự.
Chỉ đến khi cơ quan chức năng vào cuộc, sự thật mới được phơi bày: hỗn hợp bột rau củ trong sản phẩm chiếm chưa tới 1%. Thành phần chủ yếu là sorbitol (loại 70%) chiếm 35%, đường chiếm 12%, phần còn lại là phụ gia. Việc lợi dụng tác dụng dược lý gây nhuận tràng của sorbitol để tạo ảo giác về hiệu quả "thải độc", từ đó đẩy doanh số tăng vọt, là hành vi có dấu hiệu trục lợi.
Các bị cáo tại tòa
Vấn đề pháp lý mấu chốt nằm ở nhận thức chủ quan của các bị cáo: Liệu họ có biết sản phẩm này gây nguy hại cho người già, trẻ em, phụ nữ mang thai và người chống chỉ định với sorbitol hay không? Đây là nút thắt quyết định tội danh.
Tuy nhiên, diễn biến tại tòa lại gây bất ngờ khi cả 5 bị cáo đều đồng loạt chối bỏ trách nhiệm, với lý do họ chỉ bán chứ không sản xuất. Người có vai trò cao nhất trong vụ án khai nhận bản thân chỉ có kinh nghiệm thương trường nhưng lại "hổng kiến thức về an toàn thực phẩm". Vì thiếu sót này, anh ta đã giao toàn quyền quyết định ý tưởng kinh doanh cho cộng sự - người được mệnh danh là "sói già truyền thông".
Đến lượt mình, "sói già truyền thông" cũng tìm cách thoái thác khi khai rằng đã đặt trọn niềm tin vào chủ cơ sở gia công (người hiện đã bị tách riêng để truy tố về tội "Sản xuất hàng giả là thực phẩm"). Tương tự, 2 ngôi sao mạng xã hội và người đẹp từng đăng quang hoa hậu quốc tế cũng gói gọn phần bào chữa của mình bằng điệp khúc "thiếu hiểu biết chuyên môn" và "phó mặc" cho ê-kíp.
Không thể gỡ tội cho "nông trại ảo"
Dù cáo trạng không đề cập, dư luận vẫn ghi nhớ việc nữ bị cáo từng rầm rộ quảng bá sản phẩm là "đứa con tinh thần". Cô từng khẳng định đã nghiên cứu kỹ thị trường và nhận thấy ý tưởng kinh doanh này rất tiềm năng, đánh trúng tâm lý của những người ngại ăn rau xanh.
Tuy nhiên, tại tòa, cựu hoa hậu thừa nhận biết rõ các video quảng cáo về "nông trại đạt chuẩn" hay "vườn rau sạch" thực chất chỉ là dàn dựng, thuê mướn.
Lý giải hành vi này, bị cáo cho rằng sai phạm xuất phát từ "mục đích tốt đẹp". Cụ thể, cô dự định phát triển từ các nông trại "ảo" thành thật để tạo sinh kế cho người dân địa phương, học theo mô hình mà một đồng phạm đã thực hiện ở nước ngoài. Những lời hứa hẹn này được bị cáo và luật sư viện dẫn để bào chữa. Song, tính khả thi của "giấc mơ" ấy vẫn là một dấu hỏi lớn.
Đáng chú ý, truyền thông ít nhất 2 lần ghi lại khoảnh khắc cựu hoa hậu mỉm cười khi phiên tòa đang diễn ra căng thẳng với các bằng chứng buộc tội. Nụ cười thoáng qua này lập tức gây xôn xao dư luận và đặt ra câu hỏi: Liệu đây là phản ứng vô thức hay thái độ trước tính chất nghiêm trọng của vụ án?
Sau cùng, HĐXX đã tuyên phạt 5 bị cáo mức án từ 2 năm đến 3 năm 3 tháng tù về tội "Lừa dối khách hàng". Hình phạt này đã khép lại vụ án, bác bỏ mọi luận điệu về "mục đích tốt đẹp" hay sự "thiếu hiểu biết". Bản án là lời khẳng định đanh thép: Mọi cá nhân, dù sở hữu vương miện hay sức ảnh hưởng truyền thông, đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật khi xâm phạm sức khỏe và niềm tin cộng đồng.
Màn kịch vụng về
Điệp khúc "thiếu kiến thức chuyên môn" được đồng thanh xướng lên tại tòa thực chất chỉ là một màn kịch vụng về nhằm che đậy sự xuống cấp của đạo đức kinh doanh. Dư luận có quyền đặt câu hỏi: Tại sao khi nhận hợp đồng quảng cáo, khi đếm tiền lợi nhuận, sự nhạy bén của những người nổi tiếng lại sắc sảo đến thế nhưng khi đối diện với hậu quả, họ lại "ngây thơ" đến lạ?
Sự việc này đã lột trần một thực tế trần trụi trong trào lưu bán hàng online của giới KOLs: Dễ dãi kiếm tiền trên niềm tin của công chúng nhưng lại rũ bỏ trách nhiệm khi có sự cố. Họ quên mất một nguyên tắc rằng danh tiếng càng lớn, trách nhiệm xã hội càng phải cao. Sự hào nhoáng của vương miện hay danh xưng chưa bao giờ là "kim bài miễn tử" trước pháp luật và càng không được phép là công cụ để dẫn dụ người tiêu dùng vào những "cái bẫy" sức khỏe.
Bản án đã tuyên nhưng bản án lương tâm mới là điều day dứt nhất. Vụ án là hồi chuông cảnh tỉnh gửi đến bất cứ ai đang nuôi mộng làm giàu bằng danh tiếng: Kinh doanh bền vững bắt buộc phải khởi đầu từ cái tâm tử tế. Đừng bao giờ mang danh dự và sự tin yêu của cộng đồng ra để đánh cược, bởi khi niềm tin đã mất thì danh xưng chỉ là hư danh. Đừng để đến lúc đứng trước vành móng ngựa mới nhận ra rằng sự vô trách nhiệm có cái giá đắt hơn rất nhiều so với lợi nhuận.
