Trọn tình với đồng đội

Hơn 50 năm trước, tại Cao điểm 21 (xã Gio Linh, tỉnh Quảng Trị), ngày 16-10-1968, diễn ra trận đánh bi tráng khiến gần như toàn bộ Trung đội 6 (Đại đội 2, Tiểu đoàn 4, Trung đoàn 270 - Đặc khu Vĩnh Linh) và bộ phận hỏa lực tăng cường gồm 32 cán bộ, chiến sĩ hy sinh. Chỉ duy nhất chiến sĩ liên lạc Hoàng Ngọc Bích sống sót. Gần 20 năm sau, trở lại chiến trường xưa, ông Bích quyết tâm thực hiện hành trình gian nan nhằm dựng nhà bia, để anh linh đồng đội có một nơi yên nghỉ, chốn đi về.

Vẹn nghĩa, vẹn tình

Chúng tôi tìm gặp cựu chiến binh (CCB) Hoàng Ngọc Bích, nguyên giảng viên Khoa Kinh tế Trường Đại học Nông nghiệp I, tại nhà riêng của ông ở phố Thái Thịnh (Hà Nội). Khi chúng tôi hỏi "Vì sao chú lại may mắn sống sót trong thời khắc sinh tử ấy?", với chất giọng trầm ấm đặc trưng của người con quê Diễn Châu - Nghệ An, CCB Hoàng Ngọc Bích tếu táo: "Chú cũng không hiểu tại sao mình lại may mắn như vậy, có lẽ đồng đội đã "giao nhiệm vụ" để chú trở về".

Ngày ấy, ông Bích mới 19 tuổi và nhập ngũ được hơn 3 tháng. Trung đội 6 nhận nhiệm vụ quyết chiến để giữ bằng được Cao điểm 21. Trận đánh ngày 16-10-1968 đã diễn ra hết sức ác liệt. 33 cán bộ, chiến sĩ đã bắn cháy 5 xe tăng, tiêu diệt nhiều tên địch và chiến đấu đến viên đạn cuối cùng. Khi biết chắc đã tiêu diệt toàn bộ lực lượng của ta, địch cho xe tăng quần thảo khắp cao điểm. Gần sáng hôm sau, khi địch rút, trung đoàn mới cử người vào làm công tác thương binh - tử sĩ với hy vọng tìm được ai đó còn sống, trong khi trên trời, ngoài biển và các cao điểm xung quanh, địch vẫn tiếp tục nã đạn. Tới nơi, vất vả lắm, các chiến sĩ mới mang được thi thể đồng đội ra ngoài. Và, họ phát hiện một thi thể còn ấm, đó là chiến sĩ liên lạc Hoàng Ngọc Bích. "Đồng đội kể khi được moi lên từ chân hầm, tôi vẫn còn thở nhưng trên người thì không còn một mảnh vải. Có chuyện đó là vì trong khi làm liên lạc cho ông Nguyễn Hữu Cánh, Chính trị viên phó đại đội, khi trườn, bò trên cát để chuyển mệnh lệnh đến các trung đội, tôi phải cởi hết quần áo để thân thể lẫn vào cát trắng, địch sẽ không phát hiện ra" - ông Bích nhớ lại.

Xuất ngũ, thương binh Hoàng Ngọc Bích theo học ở Trường Đại học Nông nghiệp I, sau đó được giữ lại làm giảng viên. Vất vả mưu sinh với cuộc sống bộn bề khó khăn nhưng trong lòng ông vẫn đau đáu về hình ảnh những đồng đội đã nằm lại Cao điểm 21. Năm 1985, ông Hoàng Ngọc Bích đã thu xếp một chuyến trở lại vùng đất Gio Mỹ, huyện Gio Linh (tỉnh Quảng Trị cũ) để xác định chính xác nơi đồng đội hy sinh. Hỏi thăm mãi, ông được các cụ cao tuổi trong xã chỉ đường lên Cao điểm 21, bởi sau nhiều năm cảnh vật đã đổi thay, không còn là đồi cát như ngày nào mà nơi ấy đã có thêm màu xanh của những rặng cây. Ông Bích đã nằm vào vị trí chiến đấu của mình thời điểm năm 1968 và dõi ánh mắt về các hướng để xác định vị trí những đồng đội ngã xuống. Ông mang theo một nắm cát mang về Hà Nội, lập bàn thờ hương khói cho các liệt sĩ. Từ đó, cứ đến ngày 16-10, ông Bích cùng gia đình tổ chức giỗ chung cho các anh. Năm sau, khi biết được việc làm tình nghĩa của ông Bích, các đồng đội cùng trung đoàn tìm tới nhà ông để thắp hương cho các liệt sĩ.

Nhưng ngày qua ngày, cứ đêm đến, ông lại thao thức khi nghĩ tới những đồng đội đã nằm lại đồi cát năm xưa. Rồi ông thuê khắc một tấm bia với nội dung: "Tại đây ngày 16-10-1968, tức ngày 25-8 năm Mậu Thân, 32 chiến sĩ Trung đội 6, Đại đội 2, Tiểu đoàn 4, Trung đoàn 270 đã chiến đấu với đoàn xe tăng địch, bắn cháy 5 xe tăng, tiêu diệt nhiều tên địch. Họ đã chiến đấu đến viên đạn cuối cùng và 32 chiến sĩ đã anh dũng hy sinh". Trong chuyến đi thăm lại chiến trường năm 2008 cùng các đồng đội trung đoàn, ông Bích đã lẳng lặng mang theo tấm bia vào Gio Mỹ. Hôm ấy, ông trực tiếp gặp lãnh đạo xã và đặt vấn đề: "Hôm nay tôi có mang theo một tấm bia tưởng niệm các đồng đội và xin được gửi lại địa phương 20 triệu đồng để nhờ các anh huy động ngày công, kinh phí xây dựng giúp". Các CCB Trung đoàn 270 ai cũng nhòa lệ, rồi tự nguyện góp một khoản nhỏ gửi địa phương để nhang khói. Khi tấm bia được dựng xong, ông Bích tiếp tục trăn trở vì chưa tìm được cụ thể danh sách tên tuổi, quê quán từng liệt sĩ. Hỏi những anh em cùng đại đội, họ cũng không nhớ chính xác, chỉ biết toàn bộ anh em Trung đội 6 đều hy sinh, còn danh sách cụ thể thì rất ít người biết. "Kể từ khi vào bộ đội cho tới ngày chứng kiến đồng đội hy sinh chỉ hơn 3 tháng, trong khi tôi là liên lạc đại đội, thời gian tiếp xúc với anh em trung đội không nhiều" - ông Bích trăn trở.

Lần trở lại Quảng Trị sau đó ít tháng, CCB Hoàng Ngọc Bích đã tới cơ quan quân sự ở Gio Linh, Vĩnh Linh… với mong muốn chắp nối thông tin, tìm tên tuổi, quê quán của các liệt sĩ hy sinh trong trận đánh trên Cao điểm 21. Hàng chục năm đã qua nên việc tìm hồ sơ lưu trữ gặp nhiều trở ngại, song cảm kích trước tấm lòng của CCB Hoàng Ngọc Bích, các cán bộ quân sự địa phương đã nỗ lực tìm được danh sách những liệt sĩ hy sinh.

Cựu chiến binh Hoàng Ngọc Bích bên tấm bia khắc tên 32 đồng đội trong ngày khánh thành khu tưởng niệm trên Cao điểm 21

Tận tâm làm việc nghĩa

Đúng ngày 16-10-2008, ông Bích đã mang tấm đá có khắc tên tuổi, quê quán của 32 liệt sĩ gắn vào mặt sau của tấm bia tưởng niệm trên Cao điểm 21. Trở về Hà Nội, ông thấy lòng mình thanh thản hơn. Những lúc rảnh rỗi, ông tranh thủ viết thư báo tin cho thân nhân của 32 liệt sĩ.

Qua liên lạc với Chủ tịch MTTQ Việt Nam xã Gio Mỹ Nguyễn Văn Hiệu, ông Bích được biết rất đông người dân địa phương đã không quản mưa nắng đến Cao điểm 21 hương khói cho các liệt sĩ, vì thế địa phương mong muốn dựng lên một ngôi nhà để bà con đỡ vất vả. Nung nấu ý định này, ông Bích lại tự lên ý tưởng và nhờ bạn bè thiết kế.

Để có một ngôi nhà tám mái chụp lên trên tấm bia tưởng niệm cần khoảng kinh phí 300 triệu đồng. Huy động được khoản kinh phí ấy thật không đơn giản bởi anh em đồng đội phần lớn đã nghỉ chế độ, người thì mang trong mình thương tật, người thường xuyên ốm đau. Họp bàn mãi, cuối cùng, vợ và các con ông Bích quyết định gia đình đóng góp 100 triệu đồng. Sau đó, khi biết tin, em trai liệt sĩ Nguyễn Trọng Nhu cũng xin được đóng góp 50 triệu đồng. Biết tấm lòng của ông, Thiếu tướng Nguyễn Hữu Anh, khi đó là Trưởng Ban Liên lạc Trung đoàn 270, đã bàn với ông Bích: "Bích đi với mình tới chỗ đứa cháu đang công tác ở một doanh nghiệp xây dựng xem, biết đâu họ sẽ hỗ trợ". Vị giám đốc doanh nghiệp này đã phát động cán bộ, nhân viên toàn công ty quyên góp ủng hộ để xây dựng một khu tưởng niệm trên mặt bằng rộng 500 m2. Hơn cả sự mong đợi ban đầu, ông Bích và đồng đội hăm hở bắt tay vào công đoạn khảo sát mặt bằng...

Ngày 9-8-2011, sau 3 tháng khởi công, khu tưởng niệm 32 liệt sĩ đã được khánh thành. Ông Bích kể từ khi có khu tưởng niệm chung, các thân nhân liệt sĩ cảm thấy rất ấm lòng, bởi họ không còn trăn trở, cất công kiếm tìm hài cốt liệt sĩ nữa. 

Ông Bích thắp hương tại bàn thờ chung 32 liệt sĩ đặt tại gia đình. Ảnh: MINH TUỆ